“Tại sao mức lương phụ nữ nhận được lại thấp hơn nam giới dù trình độ và năng lực ngang nhau?” “Tại sao giá trị của phụ nữ trong công việc chưa được coi trọng?” Có bao giờ bạn nghe những câu hỏi như thế này hoặc chính bạn cũng đã tự hỏi chúng nhiều lần? Sự thật là, có rất nhiều phụ nữ trên thế giới phải đối mặt với các vấn đề này, nhưng rất ít người dám lên tiếng để “đòi hỏi”.

Theo nghiên cứu của trường đại học New South Wales xuất bản trên tạp chí Nature Communications năm 2018, nhìn chung nữ sinh thường có điểm số cao hơn nam sinh đến 6,3%. Thế nhưng theo báo cáo của Glassdoor vào năm 2018, nữ giới bị trả lương ít hơn nam giới trung bình từ 11,6 tới 22,3%.

Việt Nam cũng không ngoại lệ, chênh lệch mức lương giữa nam và nữ cũng đang là một vấn đề nhức nhối. Trong báo cáo của Diễn đàn kinh tế thế giới (2018), Việt Nam đứng thứ 71 trong danh sách bình đẳng lương thưởng của nam và nữ. Ngoài ra, số lượng nữ lãnh đạo cấp cao trong các công ty, tổ chức chính phủ Việt Nam chỉ xếp thứ 94 toàn cầu. Một cách rõ ràng, chúng ta thấy rằng nước ta vẫn có xu hướng ưa chuộng bổ nhiệm nam giới vào những chức vụ cao. Và tất nhiên các vị trí này sẽ có mức lương thưởng tốt hơn. (Nguồn: Forbesvietnam)

Lý do của việc bất bình đẳng lương thưởng giữa hai giới là gì?

Đã từ lâu, chúng ta đang cùng nhau sống trong một thế giới mà những tư tưởng về phân biệt giới tính chưa bao giờ mất đi. Cho dù con người ngày càng văn minh hơn, nhưng khoảng cách về giới tính lại chưa bao giờ mất đi, kể cả những đất nước tân tiến nhất. Cha mẹ, ông bà thường mặc định cho những đứa trẻ mới sinh phải sử dụng đồ vật đúng màu sắc và tính chất theo giới tính. Chẳng hạn như con trai thì không thể mặc áo màu hồng và chơi búp bê, cũng như con gái thì nên mặc váy và không được đụng tới đồ chơi súng hay kiếm.

Khi chúng ta lớn lên, tư tưởng nam và nữ rất khác nhau đã ăn sâu vào tâm trí. Cách ứng xử và sự ưu tiên trong nhiều việc cũng bị chia ra theo giới tính. Chính các cô gái cũng “quên lãng” rằng họ cũng có những giá trị của riêng mình. Nó được gọi là “sự thiên vị trong tiềm thức”.

Trong cuốn sách “Khí phách nữ nhân nơi công sở” của tác giả Mika Brzezinski có viết rằng: “Các nhà nghiên cứu đồng tình rằng trong rất nhiều trường hợp, khoảng cách tiền lương do giới tính có thể giải thích được. Phụ nữ phải nghỉ để sinh con, do đó sự nghiệp của họ bị gián đoạn. Phụ nữ có xu hướng trở thành người chăm sóc cho bọn trẻ, bố mẹ của mình lẫn bố mẹ chồng, và thậm chí cả họ hàng. Họ phải làm phần lớn việc nhà ngay cả khi là trụ cột gia đình.

Đàn ông sẽ chọn những vị trí trả lương cao còn phụ nữ sẽ chọn những vị trí linh động (và lương thấp) để có thể chăm sóc cho người chồng có thu nhập cao hơn. Kết quả, họ không kiếm được nhiều tiền trong suốt cả đời.

Nhưng sự lựa chọn của phụ nữ không phải lời giải thích cho tất cả. Ariane Hegewisch, giám đốc tại Viện nghiên cứu chính sách phụ nữ, cho biết: “Sau khi xem xét mọi yếu tố, vẫn còn 40% khoảng cách tiền lương không giải thích được lý do.”

Trả lời câu hỏi về ảnh hưởng của sự thiên vị này tới yêu cầu tăng lương, Nosek (giám đốc của Project Implicit, một dự án kết hợp với các nhà khoa học tại ba trường đại học: Harvard, Washington và Virginia) cho biết: “Những định kiến ngầm này có thể khiến nữ nhân viên cảm thấy mông lung, không chắc chắn về việc họ là ai, có thể làm gì… thậm chí, việc họ đòi tăng lương có thích hợp hay không. Trong khi đó, những vấn đề trên lại không xảy ra với một người đàn ông ở cùng hoàn cảnh, họ không bao giờ nghĩ xem đòi hỏi tăng lương có thích hợp hay không.Họ chỉ nghĩ: “Mình đã làm ở đây ba năm – giờ là lúc tăng lương rồi chứ!”’

Hơn thế nữa, phụ nữ thường không đánh giá đúng giá trị thật sự của bản thân. Họ thường nghĩ “Thật may mắn khi mình được làm công việc này nên không nên đòi hỏi nhiều”, hay “Chỉ cần mình cố gắng thật nhiều thì sếp sẽ thấy được thôi”.

Valerie Jarrett – cựu cố vấn cấp cao của Tổng thống Obama đã chia sẻ trong cuốn sách “Khí phách nữ nhân nơi công sở” rằng: Trong khi phụ nữ chỉ biết ngồi một chỗ và chờ đợi, đàn ông đang bận rộn với việc vươn đến đỉnh cao. “Nếu bạn đang ở số bốn, năm hay sáu, và có một gã trai cũng đang ở mức bốn, năm hay sáu như bạn, anh ta sẽ đòi hỏi vươn đến vị trí số một. Nếu không đòi hỏi thăng tiến trong công việc và ngồi đợi công trạng của mình được công nhận, bạn chắc chắn sẽ phải thất vọng.”

Thêm một lý do nữa để lương phụ nữ hầu như luôn thấp hơn đàn ông là do họ trở thành mẹ. Nghe có vẻ thật vô lý nhưng đây chính là sự thật. “Khi nói đến tiền lương và sự thăng tiến, khoảng cách giới tính là lớn nhất đối với các bà mẹ đi làm. Các nghiên cứu chỉ ra rằng thu nhập của phụ nữ giảm dần mỗi khi họ có thêm một đứa con. Một phần lý do cho khoảng cách tiền lương và sự thăng tiến ở các bà mẹ chính là bởi họ phải giảm bớt thời gian làm việc. Nhưng các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, kể cả nếu không cắt giảm thời gian làm việc, các bà mẹ vẫn kiếm được ít tiền hơn.

Victoria Budson của Đại học Harvard đưa ra cái nhìn sâu sắc hơn về lý do khoảng cách này luôn tồn tại: “Điều quan trọng mà các nghiên cứu chia sẻ với chúng ta chính là giữa những phụ nữ và nam giới có năng lực ngang nhau, phụ nữ có con nhỏ sẽ có mức lương thấp hơn những người còn lại. Trong gần như tất cả các quốc gia công nghiệp hóa hiện nay, phụ nữ luôn nhận mức lương thấp nhất trong lực lượng lao động. Khi có con, họ còn kiếm được ít hơn cả nam giới lẫn phụ nữ chưa có con.”

Đó là một phát hiện được ghi nhận rất nhiều lần trong cộng đồng nghiên cứu. Và nó dẫn chúng ta đến câu hỏi tại sao; điều thú vị là phụ nữ cảm nhận được rằng khi làm mẹ, họ sẽ có ít năng lực và ít chuyên tâm với công việc hơn. Và kể cả khi nhiều hành động cho thấy phụ nữ có năng lực và chuyên tâm với vai trò của mình, họ vẫn bị phân biệt đối xử. Trong công việc, năng lực và khả năng thích ứng ở phụ nữ thường được xem là con dao hai lưỡi (ví dụ, khi năng lực đi lên, phụ nữ lại bị xem là kém thân thiện và ít được yêu thích hơn.)

Giờ đây, chúng ta đều biết rằng nhận định đó không chính xác. Phụ nữ có thể vừa thân thiện vừa có năng lực. Tuy nhiên, thành kiến này vẫn còn tồn tại và đặc biệt gây ảnh hưởng đến các bà mẹ đi làm.”

Vậy làm cách nào để phụ nữ được tăng lương và công nhận năng lực?

• Có kế hoạch rõ ràng trước khi ngồi vào bàn đàm phán

Để bảo vệ tài chính của bản thân và giành được số tiền xứng đáng với mình, bạn cần phải:

• Chuẩn bị thật kỹ lưỡng trước khi bắt đầu đàm phán. Hãy liệt kê thành tựu của bạn, lập danh sách những yêu cầu mà bạn đáp ứng được và vượt qua mức kỳ vọng. Bạn cũng cần đánh giá đúng giá trị của mình. Hãy tìm hiểu về giá trị thị trường, xem công việc của bạn xứng đáng nhận được bao nhiêu. Bạn cần hỏi càng nhiều người càng tốt, cả đàn ông và phụ nữ.
• Chọn đúng thời điểm để đề nghị tăng lương. Bạn cần chủ động đàm phán trong vòng một tháng hoặc hơn từ khi bạn biết công ty chuẩn bị tăng lương thay vì đợi có thông báo chính thức. Lúc này thì mức ngân sách đã được định đoạt hết rồi, bạn sẽ rất khó để đòi hỏi thêm được nữa.
• Thái độ đúng rất quan trọng. Vì đã chuẩn bị đầy đủ, nên bạn cần phải tự tin. Bạn đã hiểu giá trị của bản thân mình rồi mà? Đừng e dè, lo sợ hay chùn bước. Nếu cần thiết, bạn cũng có thể đứng trước gương để luyện tập phong thái thật tự tin.
• Hãy cho sếp bạn hai lựa chọn. Bạn có thể đề xuất cho sếp hai mức tăng lương, một là cao hơn mức bạn muốn một chút và hai là con số chính xác mà bạn muốn. Vì nếu chỉ có một đề xuất hoặc dạng câu hỏi “có hoặc không”, có khả năng cao là sếp bạn sẽ từ chối mà không cần suy xét quá nhiều.
• Bạn phải kiên trì, đừng vì từ “không” đầu tiên mà bỏ cuộc. Một cuộc đàm phán tăng lương có thể là một trò chơi lâu dài đấy.
• Hãy sẵn sàng ra đi khi cần thiết. Khi mọi cố gắng của bạn đều không được công nhận và bạn nhận thấy rằng mình đã đấu tranh đủ rồi nhưng lại không có kết quả, hãy rời khỏi công ty đó. Bạn chắc chắn sẽ tìm được nơi xứng đáng hơn nếu bạn có năng lực thật sự.

• Vẻ ngoài rất quan trọng

Một sự thật đau lòng là ngoại hình của phụ nữ luôn là vấn đề bị mang ra bàn tán. Nếu bạn không có ngoại hình xinh đẹp, đó chắc chắn là một thiệt thòi ở nơi làm việc. Nhưng nó hoàn toàn không ảnh hưởng đến năng lực làm việc của bạn. Ngay cả những người phụ nữ xinh đẹp cũng không tránh khỏi tình trạng này. Người ta sẽ chỉ chú ý nhiều vào ngoại hình của bạn và lấy nó làm thước đo giá trị chứ không hề đánh giá đúng con người bạn. Hãy mạnh dạn phản đối và tỏ rõ thái độ khi có ai đó bình phẩm về vẻ ngoài của bạn. Họ phải biết được rằng bạn đang không hài lòng và muốn họ dừng lại ngay.

Bên cạnh đó, tất nhiên chúng ta cũng nên chăm chút cho vẻ ngoài cho bản thân. Đừng cố khoác lên mình những bộ trang phục quá lộng lẫy hay nổi bật. Trang phục đẹp nhất là trang phục phù hợp với bản thân bạn, phù hợp với hoàn cảnh và có thể truyền tải được thông điệp của bạn.

Giờ đây, bạn đã không còn cô đơn và mông lung trên con đường khẳng định giá trị bản thân của người phụ nữ nữa rồi. Cuốn sách “Khí phách nữ nhân nơi công sở” và câu chuyện từ những người phụ nữ nổi tiếng trong đó sẽ luôn đồng hành cùng bạn. Chúc bạn thành công!

Thiên Ngân

Author: Hanh Ngoc

.